Dung sai cơ khí là một yếu tố quan trọng trong thiết kế và gia công chi tiết cơ khí, giúp đảm bảo sự phù hợp và độ chính xác của các bộ phận. Dung sai xác định giới hạn sai lệch cho phép giữa kích thước thực tế và kích thước lý tưởng của chi tiết. Có nhiều loại dung sai khác nhau trong cơ khí, mỗi loại đều có vai trò riêng trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm. Bài viết này sẽ tập trung vào các loại dung sai phổ biến bao gồm: dung sai giới hạn, dung sai đơn và song phương, dung sai hình học, và dung sai lắp ghép.

1. Dung sai giới hạn

Dung sai giới hạn là một loại dung sai xác định khoảng sai lệch cho phép của một kích thước thực tế so với kích thước danh nghĩa. Nó được biểu thị dưới dạng giới hạn trên và giới hạn dưới, trong đó kích thước thực tế của chi tiết phải nằm trong khoảng này để được coi là đạt tiêu chuẩn.

Xem Tại: Tác hại của dung sai cơ khí

Ví dụ, nếu một chi tiết trục có đường kính danh nghĩa là 50mm và dung sai giới hạn là từ 49.95mm đến 50.05mm, thì đường kính thực tế của chi tiết phải nằm trong khoảng này. Nếu kích thước thực tế vượt quá giới hạn này, chi tiết sẽ không đạt yêu cầu kỹ thuật và có thể bị loại bỏ hoặc phải gia công lại.

Xem Thêm Tại: Tim hieu cac yeu to chinh tao nen dung sai co khi

Dung sai giới hạn rất quan trọng trong việc đảm bảo rằng các chi tiết cơ khí phù hợp với nhau trong quá trình lắp ráp, đồng thời đảm bảo sản phẩm hoạt động đúng chức năng mà không gây ra sai lệch hoặc hỏng hóc.

Xem Thêm Tại: Tìm hiểu các yếu tố chính tạo nên dung sai cơ khí

2. Dung sai đơn và song phương

Dung sai đơn và song phương là các dạng dung sai xác định sự sai lệch cho phép của kích thước chi tiết theo một hoặc hai chiều so với kích thước danh nghĩa.

Dung sai đơn phương chỉ cho phép sai lệch theo một chiều, tức là chỉ có một giới hạn sai lệch (trên hoặc dưới) được áp dụng. Ví dụ, nếu dung sai đơn phương của một chi tiết trục là +0.05mm, thì chi tiết có thể lớn hơn kích thước danh nghĩa tối đa 0.05mm, nhưng không được nhỏ hơn kích thước danh nghĩa.

Dung sai song phương cho phép sai lệch theo cả hai chiều so với kích thước danh nghĩa, tức là chi tiết có thể nhỏ hơn hoặc lớn hơn kích thước danh nghĩa trong một khoảng xác định. Ví dụ, nếu một chi tiết có kích thước danh nghĩa là 100mm với dung sai song phương ±0.1mm, thì kích thước thực tế của chi tiết có thể nằm trong khoảng từ 99.9mm đến 100.1mm.

Dung sai song phương phổ biến trong các ứng dụng cần sự linh hoạt trong việc gia công, cho phép chi tiết có thể lệch về cả hai phía nhưng vẫn đảm bảo phù hợp với các chi tiết khác trong quá trình lắp ráp.

3. Dung sai hình học

Dung sai hình học mô tả sai lệch cho phép về hình dạng, định hướng và vị trí của các chi tiết cơ khí so với lý thuyết thiết kế. Dung sai này giúp kiểm soát các yếu tố như độ phẳng, độ tròn, độ song song, độ vuông góc, và độ đồng tâm, đảm bảo chi tiết đạt được hình dạng và vị trí mong muốn.

Độ phẳng kiểm soát mức độ sai lệch của một bề mặt so với một mặt phẳng lý tưởng. Độ phẳng là yếu tố quan trọng trong các bề mặt tiếp xúc giữa các chi tiết, giúp tránh hiện tượng ma sát và mài mòn không đều.

Dung sai độ tròn đảm bảo rằng các bề mặt tròn của chi tiết có sai lệch cho phép về độ cong so với một vòng tròn lý tưởng. Độ tròn cần được kiểm soát chặt chẽ trong các chi tiết quay như trục và bánh răng, nơi yêu cầu sự tiếp xúc đồng đều và liên tục giữa các bộ phận.

Dung sai độ song song và độ vuông góc kiểm soát sự định hướng tương đối của các bề mặt hoặc cạnh chi tiết so với nhau. Điều này rất quan trọng để đảm bảo các chi tiết lắp ráp với nhau một cách chính xác và không gây ra hiện tượng dịch chuyển hay lệch hướng.

4. Dung sai lắp ghép

Dung sai lắp ghép là một loại dung sai đặc biệt được sử dụng để xác định sự phù hợp giữa các chi tiết cần lắp ráp với nhau, như trục và lỗ. Dung sai lắp ghép giúp đảm bảo rằng các chi tiết có thể lắp vừa vặn với nhau một cách chính xác mà vẫn đảm bảo hoạt động mượt mà và bền bỉ.

Có ba loại dung sai lắp ghép chính:

Lắp ghép hở là loại lắp ghép mà giữa hai chi tiết có một khoảng trống nhất định sau khi lắp ráp. Điều này cho phép chi tiết di chuyển tự do hoặc dễ dàng tháo rời, phù hợp cho các cơ cấu chuyển động như vòng bi hoặc bạc đạn.

Lắp ghép chặt là khi các chi tiết lắp ráp khớp với nhau một cách chặt chẽ, không có khoảng trống. Lắp ghép chặt thường được áp dụng trong các bộ phận chịu tải cao, đòi hỏi sự gắn kết chắc chắn như bánh răng và trục.

Lắp ghép trung gian nằm giữa lắp ghép hở và lắp ghép chặt, với một khoảng trống nhỏ hoặc rất nhỏ giữa các chi tiết. Điều này cho phép lắp ráp dễ dàng nhưng vẫn đảm bảo độ chắc chắn và ổn định của các chi tiết.

Kết luận

Nhà Máy Cơ Khí P69 hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại dung sai cơ khí phổ biến, bao gồm dung sai giới hạn, dung sai đơn và song phương, dung sai hình học, và dung sai lắp ghép. Mỗi loại dung sai đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự chính xác, hiệu suất và độ bền của các chi tiết cơ khí, từ đó đảm bảo sản phẩm hoạt động ổn định và bền vững trong thực tế.

#Dung_Sai_Cơ_Khí, #DungSaiCơKhí, #Co_Khi_P69, #CơKhíP69, #Cơ_Khí_P69

Tổng quan về các loại dung sai cơ khí phổ biến